نجات جامعه با غربالگری اتیسم

به گزارش اقتصادآینده نیوز، کلمه اتیسم یک واژه‌ مرکب یونانی حاصل ترکیب دو واژه‌ «اوتوس» و «ایسم» به معنای در خودماندگی است. علامت های این اختلال عموما قبل از رسیدن به 3 سالگی در فرد پدیدار می‌شود و تا به حال دلیل اصلی بروز آن کشف نشده است. این اختلال در افراد مختلف علائم متفاوتی دارد و برای جداسازی آن از سایر اختلالات از اصطلاح طیف اتیسم استفاده میشود.

اساتید حوزه اتیسم  به والدین توصیه می کننده کودکان خود را پیش از 3 سالگی مورد مشاهده دقیق قرار دهند تا اگر علائمی وجود دارد، آشکار شود.  هچنین تعدادی از کودکان در 18 تا 24 ماهگی دارای رشد عادی هستند و بعد رشدشان متوقف می شود و یا مهارت های کسب شده را از دست می دهند.

 سازمان بهزیستی در کشور آمار مبتلایان به این اختلال را حدود یک درصد اعلام کرده است. آنها به شیوه ی خاص بازی می کنند و علاقه ای برای انجام بازی با دیگران از خودشان نشان نمی دهد. علائم اتیسم می تواند شامل موارد زیر باشد: بازی های اجتماعی مانند دالی موشه یا قایم باشک انجام نمی دهند یا بطور یک جانبه با خودشان بازی می کنند. با بچه های همسن بازی نمی کنند، ارتباط چشمی برقرار نمی کنند و مواردی از این دست.

در کلانشهر شیراز، به همت مرکز اتیسم مهراندیش هر ساله همزمان با روز جهانی اوتیسم برای مدت چند دقیقه پل ها و تقاطع های شیراز به رنگ آبی در می آیند تا توجه افکار عمومی نسبت به این اختلال جلب شود.

متاسفانه دربعضی از خانواده ها به دلیل گرفتارآمدن در چالش های اقتصادی و بحران های اجتماعی توجه چندانی به نشانه های اتیسم نداشته و سال های طلایی و احتمال بهبودی کودک را از دست می دهند . نتیجه کار چنان می شود که شدت علائم رو به فزونی می رود.

بنا بر اهمیت این موضوع گفتگویی با صاحب امتیاز و مدیرمسئول پایگاه غربالگری و مرکز آموزشی و توانبخشی اتیسم  مهراندیش داشته ایم. زهره حساس دارای کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی است و سال های طلایی عمر خود را به درمان و بهبودی کودکان اتیسم اختصاص داده است.

صاحب امتیاز و مدیرمسئول پایگاه غربالگری و مرکز آموزشی و توانبخشی اتیسم مهر اندیش در این زمینه گفت: بسیاری از والدین به دلیل عدم آگاهی های لازم از اختلالات فرزندان خود اطلاعی ندارند و این موضوع در روستاها و شهرهای کوچک دارای بسامد بیشتری است.

او غربالگری در زمینه اتیسم را یک نیاز ضروری برشمرد و اظهار داشت: امیدواریم با همکاری رسانه ها شاهد افزایش آگاهی های عمومی پیرامون اختلال اتیسم باشیم و در سنین طلایی نسبت به آموزش کودکان مبتلا اقدام شود. زیرا مداخلات به هنگام امری حیاتی است و مغز کودک دارای اختلال نیز در مراحل اولیه رشد در اوج انعطاف پذیری قرار دارد.

حساس افزود: در سال های اخیر آمار موارد مشکوک به اختلال اتیسم سیر صعودی داشته است. از یک سو شناسایی زودهنگام این کودکان می تواند در بهبود آنها نقش موثری داشته باشد و از سوی دیگر باید چرایی افزایش اتیسم در جامعه را مورد کنکاش و بررسی قرار داد.

به گفته این کارشناس ارشد روانشناسی، سن طلایی کودکان اتیسم 2 تا 5 سال است و با عبور از این طیف سنی شانس بهبودی آنها کاهش می یابد. علائم این اختلال از 18 ماهگی بروز یافته و معمولا در 24 ماهگی قابل تشخیص است . او تصریح کرد: آمار اتیسم در سراسر جهان در حال افزایش است و هیچ کس نمی تواند مطمعن باشد که در میان خانواده و عزیزان خود با این اختلال روبرو نشود. به همین دلیل افزایش اگاهی های عمومی به منظور غربالگری از اهمیت ویژه ای برخوردار است و تمامی دستگاه ها در قبال این عزیزان مسئولیت هایی دارند.

مدیرمسئول پایگاه غربالگری و مرکز آموزشی و توانبخشی اتیسم  مهراندیش خاطرنشان کرد: اختلال اتیسم در افراد مختلف دارای نشانه های متفاوتی است. اما ضعف در برقراری ارتباط نشانه اصلی اتیسم است و کودکان مبتلا به این اختلال از طیف گسترده ای از ارتباطات اجتماعی عاجز می مانند.

حساس بیان داشت: اتیسم دارای سطوح متفاوتی است که سطح یک آن دارای کمترین علائم  و سطح سه بیشترین نشانه های اختلال را نشان می دهد. کودکان سطح یک اتیسم در برقراری تعاملات اجتماعی مانند دوستیابی با مشکلاتی مواجه هستند و در سطوح پیشرفته عدم برقراری ارتباط با محیط پیرامون، مشکلات فزاینده ذهنی، گفتاری و را به همراه دارد.

وی افزود: برای غلبه بر اختلال اتیسم به یک تیم کارشناسی متشکل از افراد متخصص کارآزموده و مجرب نیاز داریم.

به گفته این کارشناس ارشد روانشناسی، کودکان در مرکز مهراندیش با بهره گیری از تست های استاندارد جهانی مورد سنجش و غربالگری قرار می گیرند و برای هر کودک بر اساس شرایطی که دارد، برنامه های آموزشی ویژه ای اجرا می شود. رفتار درمانی ،کار درمانی، گفتار درمانی، هنر درمانی و بازی درمانی و استفاده از روانشناس آموزشی و همچنین تغذیه مناسب کودکان اتیسم گوشه ای از فعالیت هایی است که توسط تیم تخصصی مرکز مهراندیش به کودکان طیف اتیسم ارایه می شود.

مدیرمسئول پایگاه غربالگری و مرکز آموزشی و توانبخشی اتیسم مهراندیش افزود: برنامه های آموزشی و تعاملی در صدر برنامه های کودکان اتیسم قرار دارد و با تکیه بر آن در صدد افزایش ارتباط این کودکان با جهان بیرونی هستیم. با ترمیم جنبه های ارتباطی می توان انتظار داشت که آستانه پذیرش آنها در قبال سایر برنامه های آموزشی در سطح مطلوب تری قرار گیرد.

حساس با اشاره به این موضوع که سازمان بهزیستی در سنوات اخیر حمایت های خود را از کودکان مبتلا به اتیسم افزایش داده، بیان داشت: مهمترین اقدام سازمان بهزیستی در حوزه بیماران اتیسم حمایت و راه اندازی پایگاه های غربالگری در سطح کشور است و با برگزاری دوره های تخصصی با حضور اساتید برجسته در تلاش است تا به صورت کارشناسی به این حوزه وارد شود.

وی با اشاره به این موضوع که مراکز توانبخشی با مشکلات عدیده مالی روبرو هستند و حمایت بهزیستی به تنهایی نمی تواند راهگشا باشد، اظهار داشت: از دستگاه های دولتی و نهادهای خیریه تقاضا داریم تا به کودکان اتیسم توجه بیشتری نشان دهند تا با همکاری و همراهی یکدیگر بتوانیم آنها را به یک زندگی مطلوب برسانیم. او با اشاره به مشکلات عدیده ای که در مرکز مهراندیش با آن روبرو است، گفت: گاهی برای پرداخت قبوض مصرفی نیز با مشکلاتی مواجه هستیم و گاها برخی از دستگاه های خدمات رسان برای قطع انشعاب های ضروری اقدام کرده اند.

مدیر مسئول مهراندیش خواستار اتخاذ تمهیدات قانونی برای حمایت از مراکز توانبخشی شد و اظهار داشت: امیدواریم قانونگذارن برای مراکز توانبخشی و آموزشی تسهیلات و تخفیف هایی را در نظر بگیرند و مانند مراکز تجاری رویه یکسانی را شاهد نباشیم. او با تاکید بر این موضوع که حمایت از کودکان اتیسم منحصر به پشتیبانی مالی و اقتصادی نیست، بیان داشت: حمایت معنوی از کودکان اتیسم نقش ارزنده ای در بهبود آنها ایفا می کند و به شیوه های مختلف می توان در بهبودی آنها سهیم شد.

این کارشناس ارشد روانشناسی خاطرنشان کرد: خانواده کودکان اتیسم در شرایط سخت و جانفرسایی قرار دارند. آنها به دلیل درد جانکاهی که با آن روبرو هستند دچار افسردگی و اختلالات روحی شده و نیازمند دریافت حمایت های روانی هستند. به همین دلیل در مرکز مهراندیش برنامه های جامعی برای خانواده های کودکان اتیسم نیز در دستور کار قرار دادیم تا با همراهی یکدیگر بتوانیم بر این اختلال فائق آییم.

 به گفته حساس، از سال 1398 تا کنون بیش از 800 کودک در مرکز مهراندیش تحت غربالگری اتیسم قرار گرفتند که افراد دارای اختلال تحت آموزش های تخصصی قرار گرفته و بسیاری از آنها به مدارس عادی و استثنایی راه یافتند.

او آموزش های مرکز مهراندیش را اثرگذار و ثمربخش ارزیابی کرد و بیان داشت: پس از پشت سر گذاشتن دوره های آموزشی و ترخیص کودک ، بسیاری از آموزگاران و مربیان پیش دبستانی و مدارس عادی متوجه نشدند که کودک دارای اختلالات اتیسم است و این امر نشان از موفقیت آموزش های تخصص محور دارد.

مدیر مسئول پایگاه غربالگری و مرکز آموزشی و توانبخشی اتیسم مهراندیش با ارایه آماری بیان داشت: در سال گذشته 4 کودک از موسسه مهراندیش توانستند با پشت سرگذاشتن دوره های آموزشی به مدارس عادی راه یابند که موفقیتی بزرگ برای مجموعه ما محسوب می شود. در این میان کودکانی با اختلال اتیسم سطح دو وجود داشتند که با تلاش فراوان کارکنان این مرکز توانستند به جمع کودکان و مدارس عادی بپیوندد .

حساس تصریح کرد: دیدگاه مرکز مهراندیش هیچ گاه مبتنی بر درآمدزایی نبوده و بهبودی کودکان دچار اختلال اتیسم همواره در اولویت است. بسیاری از افرادی که به این مرکز مراجعه می کنند از توان مالی مطلوبی برخوردار نیستند و گاها بدون دریافت شهریه نسبت به ارایه کمک های انسان دوستانه نیز اقدام کرده ایم.

وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: اتیسم دارای پایه ژنتیک است و سلسله عواملی می تواند نسبت به بروز و تشدید بیماری منجر شوند.

حساس خدمات غربالگری و آموزش های تخصصی کودکان اتیسم را ضروری و حیاتی ارزیابی کرد و افزود: با شناسایی زودهنگام اختلال اتیسم می توان زمینه بازکشت کودک به زندگی عادی را تا حدود زیادی فراهم آورد و هیچ موهبتی بالاتر از این برای افراد دچار اختلال اتیسم و خانواده های آنان وجود ندارد.

مدیر مرکز آموزش و توانبخشی افراد دارای اختلال اتیسم مهراندیش در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به پیشینه ای از فعالیت حرفه ایش بیان داشت: از سال 1382 شروع بکار کردم و بنابر علاقه ای که به کودکان اتیسم داشتم، دوره های آموزشی متعددی را در کشورپشت سرگذاشتم.

حساس افزود: مرکز مهراندیش با اخذ تمامی مجوزهای قانونی در سال 1398 تاسیس شد و خدمات آموزشی و توانبخشی به کودکان طیف اتیسم ارایه می دهد. این مرکز پایگاه غربالگری اتیسم در استان فارس است و پذیرای افراد دیگری از استان های جنوبی کشور نیز هستیم. تعداد قابل ملاحظه ای از کودکانی که در مرکز مهراندیش حضور دارند به دلیل شرایط اقتصادی نامناسب به صورت رایگان و با تعرفه های کمتر از نرخ تعیین شده پذیرش می شوند.

به کفته این کارشناس ارشد روانشناسی، مرکز مهراندیش در حوزه های توانبخشی ،آموزش، مشاوره و غربالگری فعالیت دارد و به موازات آن از خانواده های نیازمند که کودکان مبتلا به اتیسم دارند، در حد توان و بضاعت حمایت می کند.

حساس با بیان اینکه تعداد 45 کودک از 2 ساله تا 13 سال در مرکز مهراندیش تحت آموزش و درمان می باشند، اظهار داشت: آموزش کودکان اتیسم و رساندن آنها به سطح مدارس عادی از بزرگترین موفقیت هایی است که در مرکز مهراندیش به آن دست یافته ایم. وی در پایان تصرح کرد: توانبخشی، آموزش و اجرای برنامه تعامل همه جانبه حرف اول را در مرکز توانبخشی مهراندیش می زند.

گزارش: سعیدرضا امیرآبادی